PROJENİN ÖZETİ :
PISA (Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı) OECD tarafından düzenlenen bir eğitim projesidir. Üç yılda bir uygulanan bu proje2000 yılından bu yana OECD ülkeleri başta olmak üzere dünyada yürütülmektedir. Türkiye PISA'ya ilk defa 2003 yılında katılmıştır. PISA, zorunlu eğitimini tamamlamış 15 yaş grubu öğrencilerin okulda edindikleri bilgileri günlük hayatta ne kadar kullanmaya hazır olduklarını ölçmeyi hedefler. PISA'daki okur - yazarlık kavramı geleneksel kullanımından uzaklaşmış ve öğrencilerin çeşitli durumlarda problemleri çözebilme potansiyeli manasında kullanılır olmuştur. Türkçe öğretim programlarında, metin türleri için üç temel çatı başlık olduğu görülmektedir. Bunlar: öyküleyici metinler, bilgilendirici metinler ve şiirdir. PISA'da ise metinler; metin formatı ve metin türü olarak iki kategoriye ayrılmıştır. Metin formatı dört kategoriye ayrılmıştır: sürekli (continuous), süreksiz (non - continuous), karma (mixed) ve çoklu (multiple) metinlerdir. PISA 'da süreksiz metinler formatında yer alan ve daha çok görsel okumayı hedefleyen bilgi levhaları, çizelge ve grafikler, tablolar, diyagramlar, haritalar, sertifikalar, makbuzlar/fişler ve formlar gibi türlerin Türkçe öğretim programlarında yer almadığı görülmektedir. Sonuç olarak Türkçe öğretim programlardaki metin türlerinin ve onların alt türlerinin PISA'daki metin türlerine göre daha sınırlı ve daha genel olduğu görülmektedir.
Türkiye'nin PISA sınavlarında diğer ülkelere kıyasla oldukça gerilerde yer alması öğrencilerin üst düzey okuduğunu anlama becerisi bakımından büyük eksiklikleri olduğunu göstermektedir. Petscher (2010), üst düzey okuma becerilerinin düşünme süreçleri ile yakından ilişkili olduğunu belirtir. Coşkun (2013) da ders kitaplarındaki metin ve değerlendirme çalışmalarında üst düzey okuma becerilerini geliştirecek etkinliklere yer verilmesi, öğretim programlarının bu verilere göre düzenlenmesi gerektiğini vurgulamıştır. Dolayısıyla eğitim süreçlerinde üst düzey okuma becerisini geliştirici sorulara yer verilmelidir. Yıldız'ın (2017) araştırmasında üst düzey bilişsel becerileri ölçen açık uçlu maddelere Türk öğrencilerin aşina olmadığı, ders kitaplarındaki soruların genellikle alt okuma düzeyinde olduğu ve Türkçe dersindeki soruların üst düzey düşünme gerektiren okuma becerilerini geliştirmede metin türleri ve ölçme- değerlendirme bakımından yeterli olmadığı belirlenmiştir. (14 Derya YILDIZ Ayşe Vildan ÜNAL Muhammet Remzi BAYRAKCI Mehtap POLAT) PISA sınavlarında sürekli ve süreksiz metin türleri bir arada kullanılmaktadır. Türkçe ders kitaplarında yer alan metinler ile ölçme ve değerlendirmede kullanılan metinler genellikle sürekli metin yapısındadır. Bu durum öğrencilerin sürekli ve süreksiz metinlerle karşılaşmaları gereğini ortaya koymaktadır.
PISA okuma becerileri soruları metin üzerinden varılacak basit yargılara ulaşmaktan çok bir dilin söz varlığını, gramerini ve metin yapısını bilmeyi gerektirmektedir. Bununla beraber PISA okuma becerilerinde öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerine yönelik soruları çözerken doğru stratejiyi kullanılabilirliklerini ve üst düzey becerilerini de değerlendirmektedir. Altı farklı düzeyden oluşan sorularda en zor sorular olarak kabul edilen 5 ve 6. düzey sorular, öğrencilerin birden fazla metinleri bir araya getirmesi, soyut kavramları yorumlaması, hipotez kurabilmesi ve eleştirel değerlendirme yapabilmelerini gerektirir (OECD, 2016a). Çalışmada hazırlanan başarı testi sorularının öğrencinin üst düzey okuduğunu anlama becerisini ölçmeye dayalı olması araştırmanın PISA ile benzer hedeflere sahip olduğunu göstermektedir. Geliştirilen başarı testinin PISA üst düzey okuduğunu anlama becerilerini ölçmeye 16 Derya YILDIZ Ayşe Vildan ÜNAL Muhammet Remzi BAYRAKCI Mehtap POLAT yönelik olması çalışmanın gerekliliğini ortaya koymaktadır. Üst düzey düşünme becerilerinin değerlendirildiği ve dünya genelinde 72 ülkeden 15 yaş grubu öğrencilerin katıldığı bu sınavda ülkemizin almış olduğu sonuçlar Singapur, Finlandiya ve Kore gibi başarılı sonuçlar elde eden ülkelerin çok gerisindedir. MEB tarafından yayımlanan 2016 PISA ulusal raporunda öğrencilerden okuma becerileri sorularında üst düzey sorulara cevap verme yüzdesi 0,05 olarak ifade edilmektedir. Alan yazını incelendiğinde ülkemizin aldığı sonuçların diğer ülkelerle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi, eğitim sistemimizdeki aksaklıkların giderilmesi için bazı çalışmalar (Batur & Ulutaş 2013; Bozkurt, 2014; Coşkun 2013; Durak & Seferoğlu, 2015; Eraslan, 2009; Güçlü & Yılmaz, 2014; Öznusul & Kaya, 2014; Yalçın 2011) yapılmış ve birtakım sonuçlara ulaşılmıştır. Coşkun (2013), PISA sınavlarındaki okuma ölçütleriyle Türkçe ders kitaplarını karşılaştırarak ders kitaplarının PISA üst düzey okuma becerileri sorularında yetersiz kaldığını ifade etmiştir. Batur & Ulutaş (2013) ise Türkçe dersi kazanımlarının yeniden gözden geçirilerek PISA üst düzey okuma becerileri sorularına uygun hale getirilmesi gerektiğini belirtmişlerdir.
Daday İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından 2020 yılı LGS ve AYT sınav sonuçları analiz edilmiş, okulların 2020-2021 eğitim-öğretim yılı öğretmenler kurulu, zümre öğretmenler kurulu ile ilçe ve il zümre öğretmenler kurulu tutanakları incelenmiş, sınav branşlarındaki öğretmenlerle ve okul yöneticileriyle yüzy üze görüşmeler yapılmıştır. Yapılan inceleme ve görüşmelerde de okuma-anlama konusunda sorun yaşandığı sonucuna ulaşılmıştır.
